نگاهی به برنامه های استارتاپ فین تکی “Fintech”
فین تک ها یا همان تکنولوژی های مالی، تحول جدیدی در دنیا هستند. این موضوع به دلیل عواملی مانند رشد سریع و دسترسی ارزان به تکنولوژی، خیلی زود در دنیا رواج پیدا کرده است.
عصر بانک؛با وجود اینکه استارتاپ های فین تک نه تنها در ایران بلکه در دنیا سابقه طولانی ندارند، اما به سوژه ای جذاب و داغ محافل بانکداری و پرداخت الکترونیکی تبدیل شده اند، آنچنان که بیشتر شرکت های بزرگ حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات یکی از شاخه های اصلی فعالیت خود را حمایت از این تکنولوژی های مالی تعریف کرده اند. با وجود تمامی این شرایط، هنوز هم چگونگی فعالیت فین تک ها و آینده آنها محل بحث است. به همین دلیل برای بررسی شرایط فین تک ها و قوانین رگولاتوری در حمایت از این سرویس های مالی برهم زننده در ایران و دنیا به سراغ آقای مهندس علی دانشگر، مدیرعامل داتین رفتیم تا در گفتگویی مفصل در این باره سوال کنیم.
استارتاپ های فین تکی در فضای بانکداری و پرداخت الکترونیکی به سرعت در حال رشد هستند، نظر شما درباره تاریخچه فین تک ها و چگونگی شکل گیری این استارتاپ های مالی و بانکی چیست؟
به طور کلی (FinTech) فین تک ها یا همان تکنولوژی های مالی، تحول جدیدی در دنیا هستند. این موضوع به دلیل عواملی مانند رشد سریع و دسترسی ارزان به تکنولوژی، خیلی زود در دنیا رواج پیدا کرده است. البته منظور این نیست که هیچ استارت آپی از قبل در دنیا وجود نداشت، مثلاً گوگل در سال ۱۹۹۸ به عنوان یک استارت آپ شناخته می شد. ولی در آن زمان شرکت های استارت آپی اینگونه فراگیر نبودند و نمی توانستند در حوزه اقتصادی و مالی سرویس‌های مختلفی را ارائه دهند.
همچنین در گذشته بانک ها به دلیل مسائل امنیتی، ساختار محافظه کارانه و مراقبت از داده ها، تمایلی به ارائه اطلاعات نداشتند اما امروزه با پردازش سریع و ارزان تر اطلاعات و همچنین انعطاف پذیری بانک ها و شرکت های پرداخت الکترونیکی در ارائه سرویس های متنوع رابط کاربردی برنامه نویسی یا همان API به فین تک ها ، این استارت آپ ها فراگیر شده اند.
می توانیم بگوییم فین تک ها، تکنولوژی ها یا سرویس ها و خدمات برهم زننده مالی هستند که روال سنتی و معمول در یک کسب و کار را بهم می زنند و راهکارهای جدیدی را ارائه می دهند که بر الگوی رفتاری مشتریان تاثیر می گذارد. به طور کلی ظهور و رشد فین تک ها، در دنیا اتفاقی تازه است و در کشور ما هم به همین ترتیب است.
چه اندازه قوانین رگولاتوری برای ادامه فعالیت استارتاپ های فین تک نیاز است؟ آیا فین تک ها در دنیا هم با مسائلی مثل تدوین قانون و مقرارت مواجه اند؟
در اتحادیه اروپا و کشورهای صنعتی دنیا، در زمینه فین تک ها به طور مشخص فعالیت می کنند و دغدغه دارند و در ارتباط با بعضی از حوزه های فین تک قواعدی را تدوین کرده اند. مثلاٌ بخش هایی از قوانین PSD2 که در اروپا تدوین شده است، ناظر بر همین موضوع است. انگلستان در زمینه استارت آپهای فین تکی فعالیت گسترده ای دارد و مجموعه ای از برنامه ها را تا سال ۲۰۱۹ تدوین کرده که بر اساس آن، همه بانک ها باید API ارائه کنند تا فین تک ها از این سرویس ها استفاده کنند. بطور کلی همه بانکها و موسسات مالی می دانند که در یک دهه آینده، بروز و ظهور فین تک ها بیشتر خواهد شد و در صنایع مالی و بانکداری تحولات بزرگی شکل می گیرد. در این زمینه موسسات معروف مشاوره مالی و مدیریتی در دنیا تاکید کرده اند که بانکها باید در مقابل فین تک ها از حالا موضع داشته باشند و اگر بانکی در این زمینه منفعل باشد، به طور حتم ضرر خواهد کرد.
فین تک ها خواهند آمد و سرویس های جدید برهم زننده ای هم ارائه خواهند داد و مردم از آنها استقبال می کنند. بنابراین بانک ها باید تکلیف خود را با این موضوع مشخص کنند که می خواهند با فین تک ها چه برخوردی داشته باشند؛ خودشان را رقیب فین تک ها بدانند، حامی و شریک آنها شوند، به صورت مستقل شرکتهای فین تکی ایجاد و سرویس های باز ارائه کنند یا اینکه منفعل باشند. بانک های مرکزی یا رگولاتوری در دنیا هم موضوع فین تک ها را جدی گرفتند. بعضی از آنها برای نحوه تعامل با فین تک ها مقرراتی را تدوین کرده اند و برخی نیز به دنبال ایجاد قواعد و چارچوب در این زمینه هستند.
فکر می‌کنید مهمترین دلیلی که رگولاتوری نظام بانکی هنوز از فین تک ها حمایت نکرده، چیست؟
در شروع هر پدیده ای مثل موضوع استارت آپهای مالی و بانکی، معمولاً در ابتدا، بازیگران زودتر از رگولاتوری درگیر کسب و کار می شوند، بنابراین رگولاتور نمی تواند برای ایجاد چارچوب قانون مند برای آن کسب و کار به سرعت کسب و کارهای مرتبط به جمع بندی نهایی برسد. به همین دلیل تا به امروز حوزه های زیادی در ارتباط با استارت آپ های فین تکی هنوز بلاتکلیف هستند و شاید دلیل اصلی این که رگولاتور هنوز نتوانسته در موضوع فین تک ها حکم قطعی بدهد و قواعدی را جاری کنند فرصت ناکافی بوده است.
عدم وجود چارچوب قانونمند، مسئله ای است که ریسک کسب و کارهای فین تکی را زیاد می کند و به استارت آپ های فین تکی آسیب می رساند.
همچنین رگولاتور وقتی می خواهید یک قاعده کلی، قانون مادر یا آیین نامه برای فعالیت یک پدیده جدید ارائه کند، باید در آن موضوع، اشراف داشته باشد و قاعدتاً کار رگولاتوری نیز اینگونه است. رگولاتور باید خطوط قرمز را مشخص کند، مابقی هم در حوزه کسب و کار به عنوان گردانندگان، بر اساس قوانین به فعالیت بپردازند.
بنابراین برای اینکه رگولاتور یک چارچوب فراگیر ارائه کند، باید آن چارچوب جامعیت داشته باشد و آگاهی، اشراف و دانش رگولاتور به اندازه ای باشد که با اطمینان کامل اعلام کند اگر فقط همین خطوط قرمز رعایت شوند، به باقی موارد کاری نخواهد داشت. معتقد هستم برای رسیدن به این آگاهی، اشراف و دانش، نیاز به برنامه ریزی و تصمیم گیری جامع و چند تخصصی است.
برای رسیدن به این نقطه، بانک مرکزی مشخصا چه باید بکند؟
پیشنهادم این است که از نظرات همه فعالان این حوزه استفاده کنند. از جمله شرکت ها، فعالان و کسانی که دانش و تخصص لازم را در این زمینه دارند، کارگروه هایی را تشکیل بدهند و به یک خرد جمعی برسند که این خرد جمعی موجب می شود رگولاتور به یک چارچوب جامع و فراگیر برسد.
آیا در نظام بانکی ایران، بانک ها رقیب فین تک ها هستند یا شریک آنها؟
برخی از بانکها در حوزه فین تک فعال و حامی و برخی دیگر منفعل هستند یا اینکه اصلاً میل ورود به این حوزه را ندارند. ولی به هرحال بعضی از بانک های خصوصی یا دولتی از این موضوع حمایت می کنند و بالاخره این موضوع را پذیرفته اند که با آمدن فین تک ها، بانک ها هم می توانند از این فرصت استفاده کنند. در واقع نگاه آنها، تبدیل تهدید تکنولوژی برهم زننده به فرصت است. البته بانک ها در جاهایی ممکن است که مقابله کنند و این مقابله با کل موضوع فین تک ها نیست و تنها با بخشی از آن است. ممکن است بانک در بخشی از کسب و کار فین تکی، وقتی هزینه و فایده را محاسبه می کند، متوجه هزینه و ضرر شود و این منطقی است و ارتباطی به کل فین تک ها ندارد. مثلاً بخاطر نظام خاص کارمزدی در حوزه پرداخت، بانک مرتب در حال ضرر دادن است. بانک در ازاء هر تراکنش، مرتب در حال پرداخت کارمزد است. مدل کسب و کاری فین تک ها معمولاً بر مبنای افزایش تعداد تراکنش ها است و یکی از این تراکنش ها، تراکنش کارمزد محور است و با توجه به اقبال مردم به بعضی راهکارهای فین تکی که مرتب هم تراکنش دارند، قاعدتاً بانک باید از تراکنش استقبال کنند، اما بانک ها با توجه به نظام کارمزدی که هزینه ها را به سمت بانک پذیرنده انتقال می دهد، از راهکار فین تکی حمایت نمی کنند و این از نقاط ضعف نظام کارمزد خدمات پرداخت در ایران است.
مشکل دیگر، رقابتی است که شرکت های ارائه دهنده خدمات پرداخت ( PSP ) در POS گذاری دارند. خیلی از این شرکت ها متعلق به بانک ها هستند و چون نمی توانند از صاحب حساب، کارمزد دریافت کنند، هزینه کارمزد را به سمت بانک ها می فرستند. رگولاتور هم دریافت کارمزد را به اختیار بانک پذیرنده گذاشته که اگر تراکنش به صرف بانک است، کارمزدها را خود بانک پرداخت کند. اگر می تواند از صاحب حساب، کارمزد بگیرد و اگر برای بانک این دو روش به صرفه نیست، خدمات ارائه ندهد. بنابراین بانک ناچار است بخاطر اعتبار کاری و جلب رضایت مشتری، کارمزد را متقبل شود. بهرحال این مدلی است که نیاز به بازنگری دارد؛ چون زمانی که رگولاتور قوانین مربوط به کارمزد را مقرر کرده، نگاه به سمت کسب و کار فین تک ها نبوده و بخاطر این ضعف قوانین، فین تک هایی که روی این تراکنش ها به عنوان درآمد حساب می کنند، آسیب می بینند.
رمز ماندگاری استارتاپ های فین تک در بازار چیست؟
از جمله مهم ترین عوامل شکست فین تک ها، عدم تشخیص درست نیاز بازار است. در استارت آپ ها نیازسنجی بازار بسیار مهم است. ممکن است ایده ای به ذهن تیم فین تکی برسد، اما بازار طالب آن نباشد. غیر از آن اگر نیاز را درست تشخیص داده باشند، مسئله مهم دیگر، تیم و کار تیمی است به این معنی که افراد تا چه حد با یکدیگر کار تیمی می کنند، تا چه اندازه همگرا هستند، به یکدیگر اعتماد دارند، وفادار به یکدیگر هستند و به اختلاف و دلسردی بر نمی خورند. چالش مهم دیگر استارت آپ ها، عدم تامین و جذب سرمایه کافی است. به علاوه اینکه انطباق با قواعد رگولاتوری نیز از موارد مهم دیگری است که فین تک ها حتماً باید به آن توجه کنند. مخصوصاً زمانی که کسب و کارهای فین تک بزرگ می شوند، رشد می کنند و مورد اقبال مردم قرار می گیرند، حساسیت روی آنها بیشتر می شود. در آن موقع است که رگولاتور احساس مسئولیت زیادی می کند و کسب و کارهای سنتی هم که رقیب تازه نفسی پیدا کرده اند، مقاومت می کنند. بخاطر این دلایل، در حوزه فین تک حساسیت ها جدی است و نقش رگولاتوری پر رنگ است و تیم های فین تکی باید به همه این موارد توجه کنند.
فکر می کنید چه زمانی این کسب وکارهای جدید برهم زننده در صنعت خدمات مالی به تاثیرگذاری برسند؟
معتقد هستم فین تک ها در حال حاضر فراگیر و اثر گذار نیستند و بر اساس روند جاری، در چند سال آینده اثرگذاری و فراگیری آنها خیلی بیشتر می‌شود و تعداد بیشتری از مردم، از سرویس ها و خدمات فین تک ها بهره مند می‌شوند. یعنی بخشی از فعالیت هایی که در حال حاضر، توسط بانک ها و یا سامانه های بانکی انجام می شود، در آینده نزدیک از طریق سرویس های جدید برهم زننده انجام خواهد شد. بنابراین به نظر من تا پنج سال آینده، شاهد رشد و فراگیری فین تک ها در ایران خواهیم بود.
رویکرد مجموعه شما در این خصوص چیست و چه اقداماتی تا به امروز انجام داده است؟
بانک پاسارگاد از طریق شرکت فناپ در این زمینه خیلی خوب و فعال اقدام کرده است. ما یک ساختار کاملِ چرخه شتاب دهندگی را از ابتدا تا انتهای کار طراحی کرده ایم. مرکز نوآوری فناپ، به طور مستقل این کار را بر عهده دارد و همه شرکت های زیر مجموعه فناپ هم در آنجا حضور فعال دارند و مشارکت می کنند. در این زمینه هم رویداد برگزار شده که ایده ها مطرح و داوری می شوند. به این ترتیب که ابتدا ایده ها در شتاب دهندها می روند. در آنجا از آنها حمایت می شود و به آنها امکانات داده می شود. پس از چهار ماه دوره شتاب دهندگی، به Demo Day می رسند که خودشان را در آن روز معرفی می کنند.
لازم به ذکر است سال گذشته نام رویداد فین تکی فناپ، تریگ آپ (Trig Up) بود که امسال فین تک فست (FinTechFest ) نام گذاری شده است. در این رویداد، فین تک ها، ایده شان را معرفی می کنند. سپس ایده هایی که هیئت داوران مناسب و مطلوب تشخیص دهند، مورد تقدیر داوران قرار می گیرد و اگر تیم های فین تکی بخواهند، در چهار ماهه دوره شتاب دهنده، مورد حمایت قرار می گیرند و می توانند از سرویس هایFinTech Lab استفاده کنند. تا اینکه ایده شان به محصول برسد و محصول را در Demo Day در حضور سرمایه گذاران ارائه بدهند.
منبع : عصر بانک
نگاهی به برنامه های استارتاپ فین تکی "Fintech" - پرتال کارآفرینی و استارتاپ
