موضوع: مبانی و روشهای ارزشگذاری فناوری (تکنولوژی)

مقدمه:

بطور کلی هر کسب و کاری مالک سه نوع دارایی است. دارایی‌های پولی شامل پول، اعتبار و یا وام، دارایی‌های فیزیکی شامل تجهیزات، زمین، ساختمان، کالاها و موجودی انبار، دارایی‌هایی معنوی یا نامشهود شامل هرنوع دارایی غیرفیزیکی دیگر (دانش فنی و تکنولوژی، علائم تجاری، حق نشر، حق کشف و اختراع، مجوزهای حقوقی) امروزه دارایی‌های معنوی یا نامشهود شرکت‌ها در تجارت جهانی و کسب درآمد بیشتر برای بنگاه‌های کوچک و بزرگ اقتصادی از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. یکی از مهمترین دارایی‌های نامشهود شرکت ها، فناوری است که در شرایط کنونی اقتصاد جهانی، مهم‌ترین کالای اقتصادی قابل مبادله به‌شمار میرود. به جرات می‌توان گفت که امروزه ثروتمندترین اشخاص و بنگاه ها بر روی کره زمین در کار تجارت دانش و فناوری هستند.
تجارت فناوری یک کسب و کار استثنایی است چرا که، فناوری صرفاً از جهت اقتصادی فرسوده می‌شود، در حالی که محصول‌های مادی هم از حیث فیزیکی و هم از حیث اقتصادی فرسوده می‌شوند. یک فناوری را می‌توان بارها و بارها ـ بدون هیچ محدودیتی ـ خرید و فروش کرد و مورد استفاده قرار داد، بدون این که هیچ خدشه‌ای به کیفیت آن وارد شود. بسته به دفعاتی که یک فناوری منتقل میشود، درآمدهای حاصل از فروش آن میتواند به مراتب بیشتر از هزینه‌های تولید آن باشد. به عبارت دیگر، تولید و فروش فناوری برای شرکت‌ها و سازمان‌هایی که بتوانند از عهده آن برآیند، یک کسب و کار استثنایی است که درآمد آن با هیچ کسب و کار دیگری قابل مقایسه نیست. بر همین اساس چگونگی تعیین ارزش و قیمت تکنولوژی در سال‌های اخیر و طی شکل گیری انواعی از قراردادهای اعطای امتیاز فروش تکنولوژی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر جایگاه خاصی را در مباحث مدیریت فناوری پیدا نموده است.
مفهوم ارزش و قیمت فناوری:

خروجی به دست آمده از فرآیند تحقیق و توسعه (فناوری) دارای ارزش است چرا که منافعی را برای مالک آن، خواه برای استفاده در کسب و کار خود و خواه برای فروش و یا اعطای حق امتیاز برای استفاده در دیگر کسب و کارها، به همراه خواهد داشت. به هرحال استفاده از فناوری موجب خلق ثروت خواهد شد و میزان این ثروت ایجاد شده، ارزش فناوری را تعیین می‌کند، چه خود توسعه دهنده فناوری از آن استفاده کند و چه یک طرف دیگر فناوری را برای استفاده در یک کسب و کار دیگر خریداری کند. با این وجود در حالت دوم معمولا مبلغی که خریدار می پردازد کمتر از ارزش فناوری است که این مبلغ با عنوان قیمت شناخته می شود. باید توجه داشت که بین ارزش فناوری و قیمت آن یک تفاوت اساسی و جود دارد. اینها اصطلاحاتی هستند که معمولا به جای هم به‌کار می‌روند. ارزش فناوری بیانگر سود آتی حاصل از آن می‌باشد، در حالیکه قیمت فناوری مقدار پولی است که بابت انتقال مالکیت معنوی بین خریدار و فروشنده بدون اینکه هیچکدام تحت فشار و یا اجباری برای خرید و فروش باشند، رد و بدل می‌شود.


لذا ارزش یک فناوری ضرورتا معادل قیمت آن نیست. قیمت مبلغی است که در جریان معامله پرداخت می‌شود اما ارزش مجموعه منافع اقتصادی حاصل از تملک یا استفاده از آن فناوری است.

مفهوم ارزشگذاری و قیمت‌گذاری فناوری:

ارزشگذاری فناوری یعنی کمی کردن در واحد پولی. فرآیند تعیین ارزش و یا قیمت فناوری، اصطلاحاً ارزشگذاری و یا قیمت‌گذاری فناوری نامیده می‌شود. ارزشگذاری فناوری یعنی کار تعیین منافع ناخالص حاصل از تملک یک فناوری به عنوان یک دارایی سرمایه‌ای. قیمت‌گذاری فناوری یعنی پیشنهاد یک بهای پولی برای یک فناوری به‌عنوان یک کالای مبادله‌ای دلایل ارزشگذاری فناوری:

• مذاکرات و قراردادهای مربوط به انتقال فناوری و خرید و فروش تکنولوژی
• شناسایی ارزش دارایی‌هایی که بیش از دیگر دارایی‌ها، اهمیت و ارزش ایجاد می‌کنند.
• برای ادغام و تحصیل شرکت‌ها
• تعیین غرامت در موارد نقض حقوق مالکیت معنوی
• رهن و گرو نزد بانک و دیگر اعتبار دهندگان
• اهداف حسابداری (انعکاس در صورتها و گزارشات مالی)

فاکتورهای مهم در ارزیابی ارزش یک فناوری:

• میزان صرفه‌جویی هزینه در نتیجه به کارگیری فناوری
• قیمت تمام شده محصول تولید شده به وسیله فناوری جدید در مقایسه با قیمت بازار
• وابستگی فناوری به فروشنده یا مالک آن
• وجود مستندات کاربردی به همراه فناوری
• انحصاری بودن (عدم عرضه فناوری توسط دیگران)
• انعطاف پذیر بودن فناوری
• قابلیت توسعه فناوری
• کیفیت محصول خروجی از فناوری و مطابقت آن با استانداردها
• ظرفیت تولید با به کارگیریفناوری جدید
• مدت زمان استقرار فناوری
• طول عمر فناوری
• قابلیت فناوری در پاسخگویی به نیازهای از قبل تعیین شده
• اعتبار و حسن شهرت فروشنده یا صاحب فناوری

مشکلات و چالش‌های ارزشگذاری و قیمت‌گذاری فناوری:

• طرز کار با بازار فناوری مانند سایر محصولات نیست. فناوری ماهیتاً محرمانه است و به ندرت از طریق تبلیغات به فروش می‌رسد.
• مشخص نبودن تمامی عوامل تاثیرگذار بر قیمت فناوری و نیز مشخص نبودن نحوه تاثیر هرکدام از این عوامل بر قیمت فناوری.
• وابستگی شدید فناوری به شرایط مکانی، زمانی و محیطی
• محدود بودن تعداد خریداران و فروشندگان فناوری در مقایسه با دیگر محصولات
• عدم وجود اطلاعات معتبر و کافی در مورد خود فناوری، عملکرد آن یا بازار محصولات تولید شده توسط فناوری
• عدم ثبات و پایداری ارزش یک تکنولوژی به دلیل تغییر شرایط اقتصادی- سیاسی – اجتماعی، ظهور تکنولوژی‌های نوین
• تغییر ارزش یک فناوری در مراحل مختلف چرخه عمرش

روشهای ارزشگذاری فناوری:

ارزشگذاری این نوع دارایی‌ها، دارای روند پیچیده‌ای است و ضریب عدم اطمینان بالایی دارند. اگر چه تاکنون روشهای زیادی برای تعیین ارزش فناوری ارائه شده است، لیکن بیشتر آنها جنبه یا جنبه‌هایی خاص از ارزش فناوری را در نظر می‌گیرند. از طرفی شاخص‌های زیادی در تعیین ارزش و قیمت فناوری دخالت دارند، هرچه تعداد بیشتری از این شاخص‌ها را در نظر بگیریم، مسلما خروجی فرآیند ارزشگذاری بهتر خواهد بود.

نکته قابل توجه دیگر اینکه در سالهای اخیر با گسترش حوزه‌های تخصصی علوم و فناوری، ارزشگذاری فناوری در هر یک از این حوزه‌ها گسترش یافته و ملاحظات خاص خود را پیدا نموده است. اهمیت شاخص‌های ارزشگذاری فناوری در حوزه‌های علوم و صنایع مختلف یکسان نبوده و برای مثال شاخصی که می‌تواند اهمیت زیادی در صنعت خودرو داشته باشد ممکن است در صنعت نرم‌افزار فاقد اهمیت قابل توجهی باشد. بنابراین لازم است این شاخص‌ها در هر صنعت به‌طور مقتضی و با توجه به وضعیت همان صنعت تعیین شود.
در ادبیات ارزشگذاری فناوری، روشها‌ی متعددی وجود دارد اما بطور عمده اکثر روشها را می‌توان در دو دسته قرار داد:

• متدهای کمی
• متدهای کیفی

روشهای کمی تلاش می‌کنند ارزش پولی فناوری را با استفاده از محاسبات ریاضی محاسبه کنند. پنج نوع مشهور از این روشها عبارتند از روشهای هزینه‌محور، بازار محور، درآمد محور، مبتنی بر مفهوم اختیار معامله و مونت کارلو. سه روش اول به روشهای سنتی و دو روش بعدی به روشهای پیشرفته مشهورند. روشهای کیفی ارزشگذاری فناوری نیز اگر چه دارای مبانی پیچیده و پیشرفته‌ای نمی‌باشند عبارتند از روشهای دلفی، طوفان فکری، اقتصاد سنجی، استفاده از نظرات خبرگان و معافیت از پرداخت حق‌الامتیاز. از آنجا که هدف نوشتار حاضر شرح مفصل روشهای ارزشگذاری فناوری نمی‌باشد لذا در تصویر زیر نمایی کلی از این روشها نشان داده شده است، و شرح مفصل آنها در قسمتهای بعدی مفصلا توضیح داده خواهد شد. روشهای ارزشگذاری تکنولوژی

روشهای کمی		روشهای کیفی
روشهای سنتی	روشهای پیشرفته	دلفی طوفان فکری اقتصاد سنجی استفاده از نظرات خبرگان معافیت از پرداخت حق‌الامتیاز
هزینه محور بازار محور درآمد محور	مبتنی بر مفهوم اختیار معامله مونت کارلو

منابع:

۱- طباطبائیان، سیدحبیب ا…. غریبی، جلیل. (۱۳۹۳)، شناسایی و رتبه­بندی شاخص‌های ارزشگذاری فناوری در صنعت خودرو، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، دور دوم، شماره ۱
۲- شفیعا، محمدعلی. شاکری، آرنوش. عامری، محسن.(۱۳۸۹)، مقایسه و تعیین عوامل تاثیرگذار بر انتخاب روش قیمت‌گذاری تکنولوژی ، چهارمین کنفرانس ملی مدیریت تکنولوژی ایران ۳- طباطباییان، سید حبیب ا…، غریبی، جلیل(۱۳۸۸)، مبانی ارزشگذاری تکنولوژی، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران




https://isfahanplus.ir/%d9%85%d8%a8%...6%d9%88%d9%84/