سال 2017،سال تعامل بانک ها با فین تک
علیرضا هوشمند
یکی از بزرگترین مشکلات اکوسیستم فین تک کشور علیرغم چالش های رگولاتوری وحقوقی، مشخص نبودن نحوه تعامل و همکاری بانک ها و استارتاپ های فینتکی است؛به طور مثال اگر از بانک ها یا شرکت های پرداخت برگزارکننده رویدادهایی همچون استارتاپ ویکند بخواهیم برنامه ها یا مدل همکاری با ایده ها را شرح دهند،خیلی کم پیش می آید بتوانند پاسخ دقیق و روشنی بدهند. اگرچه در فضای فعلی شبکه بانکی همکاری بین بانک ها و فینتک ها تا حدی بهبود پیدا کرده،ولی همچنان مشکلات و چالش ها به قوت خود باقی است. به گفته مصطفی نقی پورفر؛ مدیر ارشد مرکز نوآوری فناپ،بانک‌ها شاید در ابتدا به دلیل نگاه نهاد حاکمیتی و دیدگاه سنتی که در آنها شکل گرفته بود مقاومت داشتند،اما در شرایط فعلی علاقه بانک ها به ارائه سرویس های نوآورانه بیشتر شده است و تنها محدودیت‌های بانک مرکزی اجازه فعالیت را به آنها نمی دهد.در ادامه مصاحبه ما را با این فعال حوزه فین تک میخوانید.
هوشمند: در طی سالیان گذشته استارتاپ‌های فینتکی در دنیا و ایران پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند و به یکی از اخلالگران نظام بانکی تبدیل شده‌اند. به نظر شما با توجه به روندهای موجود در آینده جایگاه بانک‌ها به چه صورت خواهد بود؟ نقی پورفر: به نظر من فضای پولی و بانکی کشور قطعاً متحول خواهد شد.با آمدن ارزهای نو پدید مثل بیتکوین یا سرویس‌های جدید در حوزه فین تک و این مسئله که اپراتورها وارد حوزه پرداخت شدند و عملاً در حال تبدیل شدن به بانک هستند. بانک‌ها باید با جدیت تمام به فکر این تغییر باشند؛ حال اینکه ساختار بانک‌ها چگونه تغییر خواهد کرد، کتاب‌های زیادی در این زمینه نوشته شده است و در این کتاب‌ها به نکات قابل تأملی را که بانک‌ها به کدام سمت می‌روند اشاره شده است. در حال حاضر شاهد این هستیم که بانک‌ها وارد بحث شبکه‌های اجتماعی شدند و این‌ها شروع تغییرات است که به وضوح دیده می‌شود. من فکر می‌کنم بانکداری به سمت بانکداری شخصی خواهد رفت تا حدی که افراد به تنهایی می‌توانند یک بانک مستقل باشند و شخص خودش به تنهایی تمام سرویس‌های بانکی را می‌تواند در اختیار داشته باشد. طبیعتاً در این فضا شبکه‌ای شکل می‌گیرد که من اسمش را network banking می‌گذارم. هوشمند: چرا واژه network banking را انتخاب کردید؟ نقی پورفر: یعنی افراد هر کدامشان به نوعی نقطه شروع و اتصال (node) این شبکه می‌شوند و به این صورت نیست که مثل گذشته از سیستم بانکداری متمرکز (Core Banking) همه اطلاعات را یکجا داشته باشید و تراکنش‌ها با پروتکل‌هایی که وجود دارد در این شبکه اتفاق می افتد که باز هم می گویم این نظر شخصی من است. هوشمند: این اتفاق و رفتن به سمت network banking با آمدن فین تک‌ها اتفاق می‌افتد؟ نقی پورفر:فین تک‌ها در واقع یکی از بازیگران اصلی این حوزه محسوب می‌شوند و شاید بیشترین تأثیر را در رشد سریع فناوری‌ها دارند. مثل آمدن شبکه‌های اجتماعی که رشد سریعی را داشته و بعد از آن می‌توان به سایر روندها نیز اشاره کرد. من فکر می‌کنم اعتماد از حالت متمرکز به حالت توزیع‌شده می‌رسد. هوشمند: مهم‌ترین چالش فین تک‌ها را در حال حاضر چه می‌دانید؟ نقی پورفر: فعلاً در ایران مهم‌ترین چالش فین تک‌ها را قوانین و مقررات می دانم. به نظر من بانک مرکزی آمادگی کامل برای حضور فین تک‌ها را ندارد و ساختار بانکداری و مالی ما خیلی سنتی است و شاید هنوز همان تفکر متمرکز قبلی و یک نوع تفکر اعمال حاکمیت در آن وجود دارد. هوشمند: به عنوان آخرین سؤال، با توجه به تجربیاتی که وجود دارد بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت هنوز هم نمی‌دانند بهترین نحوه تعامل با فین تک‌ها چیست. به نظر شما بانک‌ها و شرکت‌های پرداخت چگونه می‌توانند با فین تک‌ها تعامل مثبت و سازنده داشته باشند؟ نقی پورفر: به نظر من اگر بخواهیم این موضوع را از سمت رگولاتور ببینیم،رگولاتور می‌تواند تسهیلگر کلیه کسب و کارهای مالی و بانکی باشد؛ در حال حاضر مشکلاتی که فین تک‌ها با آن روبرو هستند همان مشکلاتی است که شرکت‌های بزرگی که محصولات بانکی عرضه می‌کنند دارند چون مجبور هستند در قالب قوانین قانونگذار با آنها کار کنند و این کار را سخت‌تر می‌کند. یا مثلاً فرض کنید که می گویند فقط باید در این زمینه مجوز داده شود و اکثر مجوزها خودشان تبدیل به رانت شده است ولی اعطای مجوز لازم بود. ولی اینکه قانون گذار مثلاً برای فلان مجوز عددهای بزرگ تقاضا کند طبیعتاً موجب رانت زیاد می‌شود است. ما باید در کنار مجوز سرویس خوب هم از آنها بخواهیم. شاهد بودیم مدت‌ها مجوز PSP به بعضی شرکت‌ها اعطا شده بود ولی حتی یک پایانه فروش هم نصب نکرده بودند. این مجوز به چه دردی می‌خورد؟ مجوز باید به شکل گیری کسب و کار کمک کند نه اینکه یک سری افراد بیایند و فقط مجوز بگیرند؛ مجوز به خودی خود نباید اصالت داشته باشد مجوز باید تسهیلگر باشد. اگر بخواهیم این موضوع نحوه تعامل با فین تک‌ها را از سمت شرکت‌های بزرگ ببینیم،به نظر من خودشان این فضا را درک کردند و علاقه‌مند هستند که بیایند و در حوزه فین تک‌ها کمک و کار کنند چون این ذات شرکت IT است. با توجه به رشد بسیار سریع تکنولوژی این استارتاپ‌ها هستند که می‌توانند مسبب طول عمر یک شرکت در این حوزه باشند. این اتفاقی است که در حال حاضر در شرکت‌های بزرگ IT در دنیا اتفاق میفتد. این تعاملات به شکل‌هایی مانند: گرفتن سهام و بالا بردن میزان کیفیت کار یا با ترکیب کردن محصولات استارتاپ‌ها با محصولات خودشان می‌تواند اتفاق بیفتد. هوشمند: بانک‌ها و سرمایه گذارها چه‌طور؟ نقی پورفر:سرمایه‌گذارها هم به نظر من فکر می‌کنند به واسطه اینکه حجم زیادی از تراکنش در حوزه فین تک اتفاق می‌افتد و اگر درصد کمی از آن را به عنوان کارمزد در نظر بگیرید رقم بالایی می‌شود این حوزه را برای سرمایه گذارخیلی جذاب می‌کند؛ بنابراین سرمایه‌گذار علاقه‌مند است در جایی سرمایه‌گذاری کند که بازدهی بهتری دارد. اما در مورد بانک‌ها،شاید اوایل مقاومت داشتند که آن هم با توجه به نهاد حاکمیتی و قانونگذار و دیدگاه سنتی که در بانک‌ها مطرح است شکل گرفته بود وگرنه بعضی بانک‌ها هستند که واقعاً علاقه دارند سرویس‌های نوآورانه ارائه دهند ولی محدودیت‌های بانک مرکزی اجازه نمی‌دهد. من فکر می‌کنم بانک‌ها مشغول تطبیق خودشان با این فضا هستند؛ سال 2017 را تا آنجایی که من می‌دانم در سایر کشورها،سال تعامل بانک‌ها با فین تک‌ها نام گذاری کردند. با توجه به اینکه ما از کشورهای خارجی در این زمینه عقب‌تر هستیم حوزه فین تک گسترش پیدا کرده است در این حوزه قبلاً بحث رقابت و بعداً بحث همکاری شرکت‌های پرداخت مطرح بوده است ولی امسال بحث همکاری بانک‌ها و فین تک‌ها مطرح است. فین تک‌ها برای رشد و گسترش بهتر نیاز به یک همکاری بانک دارند و در حال حاضر هم اگر نگاهی به دنیا داشته باشید خیلی از این فین تک‌ها در دنیا با یک بانک همکاری می‌کنند. هوشمند: به نظر شما تهران تا سال 2020 تبدیل به هاب فین تک خاورمیانه خواهد شد؟ نقی پورفر:من امیدوارم که تا سال 2020 تهران و ایران هاب فین تک خاورمیانه شود. هوشمند: به نظر شما می‌شود؟ نقی پورفر: به نظر من پتانسیل این مسئله را داریم،فرصت آن را نیز داریم. در کشورهای اطراف شما ببینید کدام کشور از مثل کشور ما امسال فناپ را دارد که تولیدکننده راه کارهای بانکی هستند و بانک‌های خصوصی مثل پاسارگاد و … وجود دارند که عملاً حجم زیادی از گردش‌های مالی را در اختیار دارند؛ تعداد زیادی جوان مستعد و فارغ‌التحصیل در کشور ما هست که دارای پتانسیل بسیار زیادی هستند که من احساس می‌کنم اگر درست به این مسئله بپردازیم می‌تواند باعث رشد استارتاپ ها باشد و من طبیعتاً فکر می‌کنم در حوزه فین تک با توجه به اینکه ما اغلب اجزای آن را داریم و می‌توانیم یک اکوسیستم خوب داشته باشیم و بسیار امیدوار هستم که در سال 2020 شاهد این موضوع باشیم که ایران و تهران نامی در حوزه فین تک داشته باشد.
سال 2017،سال تعامل بانک ها با فین تک
