در طرح‌های دانش‌بنیان موتور محرك پیشرفت­های فناورانه، ایده­های كاربردی خلاقانه­ای است كه در ذهن كارآفرینان، مخترعان و مبتكران شكل می­گیرد و با پیگیری جدی آنان در قالب کسب‌وکاری جدید به بار می­نشیند و مفهوم كارآفرینی آغاز می­گردد. اما اغلب این كارآفرینان، فارغ‌التحصیلان جوان و خوش‌فکری هستند كه فاقد تجربه در سه عامل اصلی برای موفقیت در بازار رقابتی هستند. این عوامل عبارت‌اند از: ۱- دانش و تجربه مدیریتی ۲- منابع مالی كافی ۳- بازار و مشتری كه محصول حاصل از این كارآفرینی را به مصرف برساند. بسیاری از این تلاش­ها برای راه‌اندازی کسب‌وکار جدید، به دلیل نبود این سه عامل، با شكست مواجه می­شود. امروزه كلید حل مشكل در دست سرمایه­گذارانی است كه با تکیه‌بر شم فوق­العاده خود و با تقبل مخاطرات قابل محاسبه و یا غیرقابل محاسبه، فعالانه با كارآفرینان همراه شده و با هدف كسب سود، نقاط ضعف آنان (تجربه مدیریتی، منابع مالی كافی و بازار) را پوشش می­دهند. به این سرمایه­گذاران، سرمایه­گذاران خطرپذیر می­گویند؛ كه در كشورهای توسعه‌یافته به یكی از حلقه­های اصلی سیستم ملی نوآوری تبدیل‌شده است. بنابراین یكی از روش­های مطلوب حمایت از كارآفرینان، مخترعان، مبتكران و صاحبان ایده، مشاركت در تجاری­سازی طرح با صاحبان طرح بوده كه ضمن حفظ مالكیت فكری طرح، صاحب طرح نیز در موفقیت یا شكست آن شریك می­گردد. در این روش، ضمن حل مشكلات اخذ وام از بانك (وثیقه، بازپرداخت اقساط در زمان معین، سود از پیش تعیین‌شده، احتمال ایجاد مشكلات خارج از شأن یك نخبه مانند زندانی شدن در صورت عدم موفقیت یا شكست طرح كارآفرین و …)، مشكلات و موانع پیشرفت طرح با همكاری و مشاركت شركا برطرف خواهد شد و درنهایت سرمایه‌گذار خطرپذیر پس از به نتیجه رسیدن طرح، سهم الشركه خود را از طریق مكانیسمی به صاحب ایده واگذار می­نماید. صندوق توسعه فناوری­های نوین نیز با بهره­مندی از تجربیات و ارتباطات صاحبان سهام خود ازجمله پارك فناوری پردیس و موسسه توسعه فناوری نخبگان(با بیش از ۵ سال تجربه موفق در مدل سرمایه­گذاری خطرپذیر در كشور) به‌عنوان یك سرمایه­گذار خطرپذیر، كارآفرینان را در جهت تجاری­سازی یافته­های پ‍ژوهشی ایشان یاری می­نماید.
ویژگی­های سرمایه­گذاری مخاطره پذیر

  • فرآیند سرمایه­گذاری در قالب مشاركت مبتنی بر عقود اسلامی می‌باشد.
  • ارزش ریالی دانش فنی طرح محاسبه و به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم در مشاركت اعمال می­‌گردد.
  • تیم كارآفرین و صندوق، به نسبت سهم الشركه در سود و زیان حاصل از طرح شریك خواهند بود.
  • اولویت سرمایه‌گذاری با شرکت‌های نوپا و با سرمایه اولیه كم می‌باشد.
  • قبل از انجام سرمایه‌گذاری، استراتژی خروج و حدود زمانی خارج شدن صندوق از طرح مشخص می‌گردد.
  • صندوق در طول دوره سرمایه‌گذاری به‌اندازه سهام خود، بر فعالیت‌های اجرائی نظارت كامل خواهد داشت.
  • صندوق در طول دوره سرمایه‌گذاری در صورت نیاز مشاوره‌هایی درزمینهٔ های گوناگون نظیر مباحث مالی، حقوقی، مدیریتی و غیره ارائه می­‌دهد.
  • در طول دوره سرمایه‌گذاری، صندوق به‌هیچ‌عنوان دانش فنی طرح را افشا نخواهد­ نمود.
  • طرح مراجعه‌کننده، با روش­های علمی مورد ارزیابی و امکان‌سنجی قرار می‌گیرد.

نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در تأمین مالی پروژه‌های خطرپذیر
یكی از زنجیره‌های اصلی سیستم ملی نوآوری، مجموعه صندوق‌های تأمین مالی خطرپذیر می‌باشد. تأمین مالی خطرپذیر از ویژگی­های خاصی برخوردار است كه در ذیل به هشت ویژگی و شاخص اصلی عملكردی فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر اشاره می‌گردد:
۱- مشاركت در مدیریت شركت‌ها
نقش سرمایه‌گذاران خطرپذیر در تأمین منابع مالی خلاصه نمی­‌گردد و آن­ها نسبت به وضعیت عملكردی شركت‌های سرمایه‌پذیر خود موضعی انفعالی خواهند داشت. این سرمایه‌گذاران به دلیل مشاركت در مالكیت شركت‌های نوپا، خود را در قبال موفقیت آن‌ها متعهد می‌دانند و بیشترین سعی را دارند كه با كمك به موفقیت شركت‌های سبد سرمایه‌گذاری‌شان، سود سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهند. این سرمایه‌گذاران كه بیشتر افراد باتجربه و دارای شم تجاری بالا هستند، با اتكا به تجربه‌های حاصل از كمك به شركت‌های مشابه، فعالانه وارد عرصه می‌شوند. ارتباطات فردی و سازمانی این سرمایه‌گذاران، در بیشتر مواقع راه‌گشای شركت‌های نوپا است، زیرا مدیریت شركت‌های نوپا بیشتر در اختیار كارآفرینان فنی است (كسانی كه تجربه مدیریتی كافی ندارند) بازاریابی راهبردی و برنامه‌ریزی نیز از دیگر حوزه‌هایی است كه این سرمایه‌گذاران در آن‌ها بسیار مؤثرند. بنابراین، سرمایه‌گذاران خطرپذیر با مشاركت در مدیریت شركت‌های سرمایه پذیر نوپا، به ارزش افزایی می­پردازند و نقش كارآفرینی آن­ها چشم‌گیرتر از نقش تأمین‌کنندگی منابع مالی است.
۲- ارزیابی مدیریتی
همان‌گونه كه در تعریف منابع مالی خطرپذیر آمده است، این منابع بیشتر در شركت‌های جوان و نوپایی سرمایه­‌گذاری می‌شود كه رشدی سریع دارند و به‌طور ذاتی به واحدهای اقتصادی مهمی تبدیل می‌شوند. اما تشخیص این توان ذاتی به‌هیچ‌وجه كار ساده‌ای نیست زیرا ممكن است این شرکت‌ها در مراحلی باشند كه هنوز هیچ محصول واقعی یا بنگاه سازمان‌یافته‌ای وجود نداشته باشد. به همین دلیل این‌گونه سرمایه­گذاری‌ها با خطر فراوانی روبرو هستند. لذا لازم است در مرحله نخست ارزیابی بسیار دقیقی از این شرکت‌ها به عمل آید.
مهم­ترین شاخص ارزیابی شرکت‌های نوپا، وضعیت گروه مدیریتی آن‌ها است. بررسی وضعیت گروه مدیریتی به سبب ماهیت غیرملموس آن به تجربه و دانش فراوانی نیاز دارد و مهارت‌های خاصی ازجمله انسجام و وحدت، سابقه، تعهد، دانش تجاری، برخورداری از تمامی مهارت‌های تخصصی لازم و تمایل به پذیرش مشاور را می‌طلبد و انجام این ارزیابی‌ها، توانمندی‌های ویژه‌ای را از سوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در پی خواهد داشت.
۳- خطرپذیری
اهمیت سرمایه‌گذاری خطرپذیر در توسعه تکنولوژی و رشد اقتصادی، بیشتر به ویژگی خطرپذیری بازمی‌گردد. کارآفرینانی که طرح و ایده نو در سردارند و به موفقیت اقتصادی آن باور دارند به سبب عدم دسترسی به منابع مالی کافی در مسیر حرکت خود متوقف می‌شوند. ویژگی‌های خاص شرکت‌های کوچک و متوسط، دریافت منابع مالی از بانک­‌ها و دیگر کانال­‌های سنتی تأمین مالی را برای پروژه‌های پرخطر مبتنی بر تکنولوژی پیشرفته بسیار دشوار کرده است. خطرپذیری از ویژگی‌های اصلی سرمایه‌گذاری‌های خطر‌پذیر به شمار می‌رود و نقش بسزایی در توسعه فنّاوری دارد. خطر­پذیری به مجموعه شرایط وابسته است که یکی از آن­ها ایجاد مشوق‌هایی برای کارکنان صندوق‌هاست تا در قبال سرمایه‌گذاری‌های مطمئن پاداش دریافت نمایند و در قبال شکست بی‌تفاوت نباشند.
۴- مشارکت در مالکیت شرکت‌ها
مشارکت در مالکیت شرکت‌ها از ویژگی‌های اصلی و ماهیتی سرمایه‌گذاری خطرپذیر بشمار می‌رود. وام دادن با مفهوم سرمایه‌گذاری خطرپذیر همخوانی ندارد و خلأ موجود در تأمین مالی پروژه‌های نوآورانه و مبتنی بر تکنولوژی‌های پیشرفته را پر نمی‌کند. زمانی که صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در مالکیت شرکت‌ها سهیم می‌شوند، از هر ابزاری برای کمک به موفقیت این شرکت‌ها استفاده می‌کنند. مشاوره‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی در كمك به شركت‌های نوپا مبتنی بر تكنولوژی مطرح می‌گردد و این كار به معنای پیوند نظام‌اند ((ایده و تخصص كارآفرینان جوان باتجربه و شم تجاری كارشناسان صندوق‌های مالی)) است كه این پیوند می‌تواند ضامن تجاری‌سازی موفق نوآوری‌های تكولوژی در كشور و به عبارتی تحقق اهداف توسعه تكنولوژی باشد.
۵- انگیزه سودآوری
در تعریف سرمایه‌گذاری خطرپذیر آمده است (پذیرش خطر بالا که به امید کسب سود فراوان صورت می‌گیرد). مطمئناً، پذیرش خطر باید باانگیزه کسب سود بیشتر همراه باشد، در غیر این صورت می‌توانند به نرخ بانکی یا دیگر سرمایه‌گذاری‌های مطمئن (مانند اوراق قرضه) بسنده کنند. بنابراین کسانی که سرمایه خود را در طرح‌های نوآورانه و در عرصه تکنولوژی‌های پیشرفته در معرض خطر قرار می­‌دهند، مطمئناً باید برنامه نسبتاً طولانی برای کسب سود بیشتر داشته باشند. سود موردنظر صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، از محل افزایش ارزش سهم مالکیت آن‌ها در زمان فروش حاصل می‌شود نه از راه درآمد جاری شرکت‌ها. با اطمینان می‌توان گفت که هرگاه،‌ از انگیزه سودآوری صندوق‌های مالی سرمایه‌گذاری چشم‌پوشی شود، این صندوق‌ها اندک‌اندک از خطرپذیری فاصله می‌گیرند و درنهایت به پرداخت‌ وام‌های مطمئن می‌پردازند.
۶- توجه به شرکت‌های نوپا
سرمایه‌گذاری خطرپذیر می‌تواند در مراحل مختلف رشد شرکت‌ها صورت پذیرد. این مراحل را می‌توان به مراحل ابتدایی ، رشد و گسترش تقسیم کرد. این نوع سرمایه‌گذاری طیف وسیعی است که در یک‌سوی آن خطر و ناامنی به بالاترین حد خود می‌رسد و افق زمانی خروج از سرمایه‌گذاری نیز طولانی‌تر می‌شود. در مرحله ابتدایی معمولاً کارآفرینانی با ایده‌ها و نوآوری‌های جالب وجود دارند و در بسیاری از موارد، حتی ساماندهی مناسبی در قالب شرکت ندارند. پس ارزیابی ظرفیت این طرح‌ها بسیار دشوار است و خواهان مهارت‌های ویژه‌ای با افق زمانی سودآوری حداقل هفت‌ساله می‌باشد. در سوی دیگر ، سرمایه‌گذاری در شرکت‌های ثبات‌یافته با ارزیابی آسان­تر و سود کمتر همراه می‌باشد و در کل تأثیر سرمایه‌گذاری بر توسعه تکنولوژی و ارتقای کارآفرینی زمانی پررنگ‌تر می­‌شود که جهت‌گیری اصلی آن به‌سوی آغاز طیف یعنی سرمایه‌گذاری در مراحل ابتدایی رشد شرکت‌ها یا همان شرکت‌های نوپا و نوآور است.
۷- دیدگاه بلندمدت
خطرپذیری برای کسب سود بدون در نظر داشتن دیدگاه بلندمدت امکان‌پذیر نمی‌باشد. اساساً دیدگاه کوتاه‌مدت در توسعه تکنولوژی جایی ندارد و اگر دیدگاه کوتاه‌مدت بر صندوق‌های سرمایه‌گذار حاکم شود، این صندوق‌ها از مفهوم سرمایه‌گذاری خطرپذیر دور می‌شوند و در راستای اهداف توسعه تکنولوژی گام بر نخواهند داشت و عملکرد آن­ها مانند موسسه­‌های مالی و بانک­‌ها می­‌شود.
۸- مدیریت حرفه‌ای
لازمه سرمایه‌گذاری خطرپذیر تامین‌مالی شرکت‌های نوپا و مبتنی بر تکنولوژی است. تصمیم‌گیری درباره انتخاب پروژه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری از اهمیت خاصی برخوردار است و باید به‌گونه‌ای باشد که بازگشت سرمایه را در بالاترین اندازه برساند و از خطر موجود به میزان زیادی بکاهد. سرمایه‌گذاران خطرپذیر باید خدمات دارای ارزش‌افزوده را به شرکت‌های پذیرای سرمایه ارائه کنند. خدماتی مانند:
– پیاده‌سازی مفاهیم مدرن مدیریت بنگاه
– یکپارچه­‌سازی منابع اطلاعاتی برای برنامه‌­ریزی بازار و برنامه­‌ریزی راهبردی
– تأمین مالی اولیه و تأمین مالی مجدد
– مشاوره مالی
– شناسایی سرمایه­‌گذاران راهبردی
– طراحی برنامه‌­هایی برای عرضه ابتدایی سهام در بازار بورس
بنابراین سرمایه­‌گذاری خطرپذیر باید در قالب سرمایه­‌گذاری حرف‌ه­ای دنبال شود

سرمايه­‌گذاري خطرپذير | وبلاگ برنامه تجاری‌سازی شریف