سرکار خانم فریبا پایروند ثابت، از همکاران خوب و سابق مجله نجوم، در پی رخداد ماه‌گرفتگی کلی پنجم مردا
🔴 سرخی تو از من / زردی من از تو
درست یادم نیست چرا در میان چندین و چند ماه گرفتگی که میهمان آسمان شدم و این پدیده زیبا را به تماشا نشستم، خسوف تیر ماه سال 1379 که برای رصد با جمعی از رصدگران و دوستداران آسمان به منطقه دارآباد تهران رفته بودیم بسیار بر دلم نشسته است. شاید حال و هوای نخستین رصدهایم، شاید هم حال و هوای جوانی و شاید هم یدک کشیدن عنوانِ آخرین خسوف سده بیستم چنین شورِ ماندگاری را در دلم نگاه داشته است. در این خسوف، گذر قرص ماه از میان مخروط سایه زمین یا همان ماه گرفتگی کلی بیش از 100 دقیقه به طول انجامید و تمام این مدت سر به سوی آسمان به نظاره قمر سرخِ زمین نشسته بودیم.
@nojummag 🔭
اکنون سال‌هاست که از نوشتن اخبار نجومی تنها به خواننده اخبار نجومی بسنده کرده‌ام. اما حدود ساعت 10:30 پنجم مرداد ماه 1397 خورشیدی، دیدن ماه گرفته در کنار مریخِ سرخ روی دوباره مرا به همان سال‌های دور برد. به رؤیاهای شیرین سر به هوا بودن! نمی‌دانم در این خسوف، ماه زیباتر شده بود یا جرمِ سرخ رنگِ نزدیکش (تنها در فاصله‌ای کمتر از 6 درجه در پایین ماه) با خودنمایی، زیبایی این ماه گرفتگی را دو چندان کرده بود و یا مشاهده طولانی‌ترین خسوف کلی این سده (کل مراحل این ماه گرفتگی بیش از 6 ساعت و مرحله عبور قرص ماه از درون سایه زمین بیش از 90 دقیقه به درازا کشید) چنین حالی در من ایجاد کرده بود. به هر حال وجود سیاره سرخ منظومه شمسی، مریخ، آن هم در روزهایی که در بهترین شرایط رصدی‌اش نسبت به ناظر زمینی قرار دارد (حالت مقابله) تقارن نادر و زیبایی را در پهنه آسمان به ویژه در هنگام خسوف کلی به نمایش گذارده بود. در این روزها مریخ مرتباً به زمین نزدیک و نزدیک‌تر شده به گونه ای که در نهم مرداد ماه به کمترین فاصله خود در این مقابله از زمین (حدود58 میلیون کیلومتر) قرار می‌گیرد و این شب‌ها 5 برابر درخشان‌تر از شب‌های دیگر است. گویی ماه زمزمه کنان با ورود به درون سایه زمین به مریخ چنین می‌گفت: «سرخی تو از من / زردی من از تو»! و گویی آسمان برای این خسوف هر چه را که در توان داشت به نمایش گذاشته بود.
@nojummag 🔭
این شد که تصمیم گرفتم به پاس لذت بردن و حبس شدن نفسم در سینه از این همه زیبایی، یادداشتی به بهانه این ماه گرفتگی تهیه کنم و یک بار دیگر به دوستداران آسمان و سایر مردم بگویم که آسمان چه بی‌منت زیبایی‌های خود را به نمایش می‌گذارد و دمی از آلام انسان می‌کاهد. همان آسمان و زمینی که بشر چنین بی محابا کمر به نابودی آن بسته و روند تخریب طبیعتِ مهربان در سال‌های اخیر به ویژه در ایران رشد سرسام‌آوری داشته است.
قصد ندارم با آوردن اعداد و ارقام علمی این خسوف گفته‌های دیگران را تکرار کنم. همه شما خوب می‌دانید که دقیق‌ترین و بهترین پایگاه اطلاع‌رسانی درباره فهرست گرفت‌های ماه و خورشید پایگاه اینترنتی فرد اسپناک (MrEclipse.com) است که با یک جستجوی ساده در این پایگاه می‌توانید به دنیای این پدیده‌های با شکوه باستانی (کسوف و خسوف) از سال‌ها پیش تا سال‌ها بعد بروید. برای دیدن پروژه‌های علمی که می‌توان در زمان ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی انجام داد نیز می‌توانید به پایگاه ناسا و لینک‌های موجود در آن و در ایران به پایگاه رصدخانه ابوریحان دانشگاه شیراز (obs.shirazu.ac.ir) و همچنین رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی دانشگاه تبریز (riapa.tabrizu.ac.ir) مراجعه کنید. این پروژه‌ها شامل محاسبه فاصله ماه تا زمین، محاسبه قطر مخروط سایه و نیم سایه زمین در فضا، میزان قدر خسوف و ..... هستند.
