اعتبار اسنادی یا ال سی چیست و استفاده از آن چه مزایایی در تجارت دارد؟
امروزه یکی از مهم‌ترین اهداف همه‌ی کشورها تلاش برای بهبود اوضاع اقتصادی و رونق کسب‌وکار و تجارت به ویژه در بخش خصوصی است و یکی از عوامل مهم تشکیل دهنده‌ی یک کسب‌وکار یا بنگاه و شاید مهم‌ترین هدف آنها، انجام معاملات و دادوستدهای مختلف با مشتریان است به نحوی که هرچقدر تعداد و حجم این معاملات گسترده‌تر باشد، کسب‌وکار بهتر و موفق‌تر ارزیابی می‌شود.
در انجام یک معامله، مهم‌ترین بخش نحوه‌ی پرداخت‌ها و تبادلات است و هرچقدر جامعه‌ای پیشرفته‌تر باشد، تلاش می‌کند تا بهترین، مطمئن‌ترین و سریع‌ترین شیوه‌های پرداخت در معاملات به ویژه معاملات با حجم بالاتر یا بین‌المللی را برای طرفین معامله فراهم آورد. شیوه‌ی پرداخت به ویژه در تجارت بین‌الملل با توجه به تفاوت میان کشورها و قوانین‌شان در عرصه‌های حقوقی و اقتصادی، متفاوت بودن و دور بودن محل خریداران و فروشندگان و همچنین وجود میزانی از عدم اطمینان میان طرفین از اهمیت بیشتری برخوردار است. برای همین در اینجا می‌خواهیم ببینیم ال سی چیست و چه کاربردی در تجارت‌‌ها دارد.
ال سی / LC چیست و تابع چه مقرراتی است؟
یکی از طرق معروف و شناخته شده برای پرداخت‌ها، مخصوصا در عرصه‌ی تجارت بین‌الملل، استفاده از نهادی با عنوان ال سی ( LC ) یا اعتبار اسنادی است. منظور از واژ‌ه‌ی LC که مخفف عبارت Letter of credit یا به نحو دقیقتر Documentary Letter of Credit است و با عناوین اعتبار اسنادی یا اعتبار‌نامه در زبان فارسی معرفی می‌شود، یک روش پرداختی است که در آن تعهد قطعی به پرداخت از جانب بانک گشاینده‌ی اعتبار وجود دارد و به خریدار و فروشنده داده می‌شود که به موجب آن بانک تعهد می‌کند که میزان پرداختی خریدار، در زمان تعیین شده و با همان مبلغ مورد توافق و صحیح، به فروشنده داده خواهد شد. در حقیقت در تعریف ساده‌ترِ دیگری که نویسندگان بر اساس مقررات UCP از این نهاد ارائه می‌کنند، ال سی یک خدمت بانکی است که در آن بانک گشاینده‌ی اعتبار بر اساس درخواست و دستور مشتری (که متقاضی اعتبار اسنادی یا خریدار معامله تلقی می‌شود) یا از طرف خود به عنوان ذی‌نفع موظف می‌شود به منظور خرید یا سفارش کالا یا دریافت خدمات در مقابل اسناد مقرر و مطابق با شرایط درج شده در اعتبار اسنادی، پرداختی را به فروشنده (ذی‌نفع) انجام دهد یا به بانک دیگری اجازه‌ی پرداخت یا معامله دهد.
با وجود آن که بیشترین استفاده از این روش پرداخت در حوزه‌ی تجارت بین‌المللی است اما در معاملات و تجارت داخلی هم می‌توان از این روش با توجه به مزایایی که دارد، برای پرداخت استفاده نمود. استفاده از این روش پرداختی در هر دو حوزه‌ی تجارت داخلی و بین‌المللی تابع یک سری مقررات خاص خواهد بود.
در عرصه‌ی بازرگانی بین‌المللی باتوجه به رایج بودن استفاده از ال سی، اتاق بازرگانی بین المللی ( International Chamber of Commerce/ ICC ) جهت ایجاد سهولت و اطمینان بیشتر در استفاده از این روش، مجموعه مقررات یکسانی در این خصوص تدوین و تنظیم کرده است که با عنوان Uniform Customs & Practice for Documentary Credits به معنای عرف و رویه‌های یکنواخت اعتبار تجاری ارائه شده است و به اختصار UCP نامیده می‌شود. جدیدترین نسخه‌ی این مقررات با عنوان UCP 600 تهیه شده است و در دسترس همگان قرار گرفته است. در نظام حقوقی ما نیز این مجموعه مقررات و همچنین مباحث تفصیلی مربوط به اعتبارات اسنادی و اقسام و مراحل آن توسط برخی از نویسندگان تهیه شده است؛ به ویژه کتاب‌های اعتبار اسنادی بازرگانی و اعتبارات اسنادی و مسائل بانکی، نوشته‌ی آقای مجتبی زمانی فراهانی، که بخش‌هایی از این مقاله برگرفته از آثار ایشان است. بنابراین اگر بخواهیم در عرصه‌ی بین الملل از این روش پرداخت استفاده کنیم مناسب‌تر است که این مجموعه مقررات را به عنوان یک الگو و ضابطه مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم هرچند که طرفین معامله می‌توانند برخی از این مقررات را باتوافق یکدیگر تغییر دهند.
در بُعد داخلی، استفاده از ال سی یا اعتبار اسنادی، تابع مقرراتی است که شورای پول و اعتبار در تاریخ ۱۳۹۱/۹/۷ با عنوان «الزامات ناظر بر فرایند اعتبار اسنادی داخلی – ریالی» تصویب کرده است و به اختصار به «اعتبار اسنادی داخلی» نام گرفته است. این مصوبه جدیدترین ضوابط مربوط به اعتبارات اسنادی داخلی را مطرح می‌کند. این مصوبه‌ی جدید تفاوت‌های عمده‌ای با نسخه‌های قدیمی‌تر آن که در سال‌های ۸۰ و ۹۰ تصویب شده بود، دارد. متن کامل این تصویب‌نامه و همین‌طور تفاوت‌های کامل آن با نسخه‌های قدیمی، در سایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران برای علاقه‌مندان قابل مشاهده است و به طور مرتب به روز رسانی می‌شود. مهم‌ترین تحول ایجاد شده در این تصویب‌نامه با توجه به برخی سوءِاستفادههای مالی، استفاده از سامانه‌ی پیام‌رسانی الکترونیکی مالی (سپام) است. این سامانه در بانک مرکزی راه‌اندازی شده است و برای جلوگیری از سوءِاستفادههای مالی، امکان تبادل پیام‌های مالی بین بانکی به‌طور متمرکز از جمله پیام‌های مربوط به اعتبار اسنادی داخلی را به صورت استاندارد فراهم کرده است.
از جمله تحولات دیگر این مقرره، الزام بانک گشاینده‌ی اعتبار به اعتبارسنجی دقیق متقاضی و استعلام از مراجع مختلف مبنی بر عدم وجود چک برگشتی یا بدهی مالیاتی یا بدهی‌های دیگر است. همچنین بانک گشاینده‌ی اعتبار ملزم شده است که اقدام به اخذ شماره‌ی منحصر به فرد از سامانه‌ی پیام‌رسانی الکترونیک مالی (سپام) نماید و ابلاغ این اعتبار اسنادی هم صرفا باید از طریق همین سامانه انجام شود. همچنین در این نسخه‌ی جدید، بر بازرسی دقیق کالا به منظور حصول اطمینان از تطابق یا عدم تطابق کالای بازرسی شده نیز تأکید شده است.
مراحل گشایش اعتبار یا ال سی کدامند؟
https://startupforum.ir/images/cdn/2018/04/2352.jpg
برای گشایش اعتبار اسنادی مراحل مختلفی لازم است طی شود که بررسی مفصل و جزئی همه‌ی آنها از حوصله‌ی این نوشتار خارج است اما به طور خلاصه می‌توان از چهار مرحله‌ی اصلی در این روش پرداختی سخن گفت:
- مرحله‌ی اول، مرحله‌ی گشایش اعتبار در بانک گشاینده است. برای این امر لازم است که ابتدا طرفین بر سر یک معامله توافق کرده باشند و مجموعه اسنادی را از قبیل پیش‌فاکتور تهیه کرده باشند که نشان‌دهنده‌ی قصد انجام معامله توسط آنهاست. پس از حصول توافقات اولیه، خریدار (یا وارد کننده‌ی کالا / متقاضی گشایش اعتبار) از بانکی (در کشور خود) درخواست گشایش اعتبار و ابلاغ آن به فروشنده را می‌نماید.
- مرحله‌ی دوم مرحله‌ی ابلاغ این اعتبار اسنادی به فروشنده است. در این مرحله فروشنده متن ال سی را مطابق با شرایط اعتبار از بانک ابلاغ کننده دریافت می‌کند و پس از دریافت آن اقدامات لازم را جهت تولید و بسته‌بندی کالا و تنظیم اسناد نهایی فروش انجام می‌دهد.
- در مرحله‌ی بعدی پس از ارسال کالا و اخذ اسناد مربوطه، فروشنده با بانک گشاینده اعتبار تسویه می‌کند و وجه، برای او مطابق توافق طرفین واریز می‌شود.
- در نهایت در مرحله‌ی آخر خریدار یا وارد کننده‌ی کالا، کالاهای دریافتی خود را از گمرکات (بنادر؛ در حمل دریایی و فرودگا‌هها؛ در حمل هوایی) ترخیص می‌کند.
این بیان ساده و خلاصه‌ای بود از مراحل گشایش اعتبار تا تحویل نهایی کالا و خدمات اما نکته‌ای که باید در نظر داشت این است که طرفین می‌توانند درمواردی، هر شرط دیگری را که با توجه به اوضاع و احوال و شرایط خود و طرف معامله لازم می‌دانند به هریک از این مراحل اضافه کنند یا بعضا برخی از مقررات را برای سهولت کار با توافق یکدیگر حذف کنند. برای آگاهی کامل از اصطلاحات مرتبط با کالا، صادرات و واردات، ترخیص کالا، حمل و نقل، بیمه و … در حوزه‌ی تجارت بین‌الملل لازم است به اینکوترمز (Incoterms) مخفف (International commercial terms / اصطلاحات بازرگانی بین‌المللی) مراجعه کنید.
انواع ال سی یا همان اعتبارات اسنادی
برای اعتبارات اسنادی با توجه به ویژگی‌ها یا امتیازات یا بعضا محدودیت‌هایی که ممکن است برای آنها در نظر گرفته شود، اقسامی مطرح می‌شود. برخی از شناخته شده‌ترین آنها از دیدگاه نویسندگان این حوزه عباتند از:
- اعتبارات اسنادی تأیید شده و تأیید نشده: منظور از اعتبارات اسنادی تأیید شده اعتباراتی است که خریدار باید اعتبار صادر شده از سوی بانک خود را به تأیید هر بانکی که مدنظر فروشنده باشد، برساند اما در اعتبارتأیید نشده چنین شرطی لازم نیست.
- تقسیم دیگری که مطرح می‌شود اعتبار اسنادی قابل انتقال و غیرقابل‌انتقال است: در اعتبار اسنادی قابل انتقال، فروشنده یا ذی‌نفع می‌تواند تمام یا بخشی از این اعتبار را به دیگری واگذار کند اما در اعتبار اسنادی غیرقابل‌انتقال چنین اختیاری برای فروشنده یا شخص ذی‌نفع وجود ندارد.
- اعتبار اسنادی مدت‌دار یا نسیه و اعتبار دیداری: در اعتبار مدت‌دار این امتیاز پیش‌بینی شده است که وجه اعتبار بلافاصله پس از ارائه‌ی اسناد از طرف فروشنده به بانک پرداخت نمی‌شود بلکه پرداخت بعد از مدت معینی که توافق شده است، صورت می‌گیرد. در حقیقت در این نوع اعتبار اسنادی یک امتیاز به خریدار اعطا شده است تا پس از دریافت کالا و سپری شدن یک مهلت یا فروش آن کالا، وجه آن را بپرازد. اما بر عکس در اعتبار اسنادی دیداری بانک بلافاصله پس از رؤیت اسناد تحویل کالا به خریدار و وجود شرایط مورد توافق در اعتبار اسنادی، وجه را به فروشنده کالا پرداخت می‌کند.
- اعتبار اسنادی قابل برگشت و غیرقابل‌برگشت: ویژگی این اعتبارات این است که در اعتبارات اسنادی قابل برگشت، خریدار یا بانک می‌تواند بدون اطلاع فروشنده هر تغییر یا اصلاحی را که در شرایط اعتبار لازم می‌داند، انجام بدهد بدون نیاز به کسب اجازه و موافقت از فروشنده و برعکس در اعتبارات اسنادی غیرقابل‌بازگشت چنین اختیاری برای خریدار یا بانک وجود ندارد و هرگونه تغییر یا اصلاح باید با موافقت فروشنده باشد.
- اعتبار اسنادی اتکایی: این نوع از اعتبارات اسنادی از دو اعتبار مجزا تشکیل می‌شود اعتبار اول به نفع فروشنده‌ی اول ایجاد می‌شود که خود او نمی‌تواند کالای مورد معامله را تهیه و ارسال کند. به همین دلیل با اتکا به این اعتباری که به نفعش ایجاد شده است اعتبار دیگری برای فروشنده‌ی دیگر (فروشنده‌ی دوم) ایجاد می‌شود که او می‌تواند کالا را تهیه و ارسال کند.
البته اعتبارات اسنادی انواع دیگری هم دارد که بررسی کامل همه‌ی آنها در این نوشتار کوتاه امکان پذیر نیست و برای آگاهی از همه‌ی اقسام آنها لازم است به منابع تفصیلی این حوزه مراجعه کنید اما کاربردی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آنها، همین مواردی بود که به اختصار مطرح شد.
چرا از اعتبارات اسنادی به عنوان یک روش پرداخت در معاملات استفاده می‌شود؟
https://startupforum.ir/images/cdn/2018/04/2353.jpg
همان‌طور که مطرح شد پرداخت، مهم‌ترین بخش یک معامله و دادوستد را تشکیل می‌دهد و چنانچه این پرداخت‌ها با حجم بالا باشند یا میان کشورهای مختلف صورت بگیرند، به واسطه‌ی وجود پاره‌ای از مشکلات دشوارتر خواهند بود. در این میان، روش پرداخت مبتنی بر گشایش اعتبار اسنادی (ال سی) به واسطه‌ی برخی مزایایی که دارد، مورد توجه طرفین معامله قرار می‌گیرد. برخی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و امتیازات این روش پرداخت عبارتند از:
- شاید مهم‌ترین امتیاز این روش پرداختی ایجاد اطمینان و قطعیت در پرداخت است بدین معنا که در آن فروشنده اطمینان خاطر پیدا می‌کند که وجه اعتبار را از بانک دریافت خواهد کرد و چون بانک این پرداخت را تعهد کرده است، چنانچه خریدار قادر به پرداخت مبلغ خرید نباشد، بانک تمام مبلغ یا قسمتی از آن را که پرداخت نشده است، می‌پردازد. در حقیقت تعهد بانک در چنین حالتی به جای تعهد شخص قرار می‌گیرد.
- در برخی از اقسام اعتبار اسنادی، امکان بهره‌مندی از تسهیلات بیشتری برای فروشنده در برابر اعتبار گشایش یافته ایجاد می‌شود.
- باتوجه به این که در این روش پرداخت چند مرحله برای گشایش اعتبار و پرداخت نهایی وجود دارد، لذا در هر مرحله فرصت و امکان بیشتری برای کنترل و بازرسی کالا و تطبیق آن با شرایط مقرر و توافق شده میان طرفین وجود دارد. و همچنین امکان کنترل تاریخ حمل و تحویل نهایی کالا نیز فراهم است.
- در این روش از برخی از مشکلات همچون بُعد مسافت و تفاوت مکانی خریدار و فروشنده و همچنین تفاوت و بعضا تعارضات در مقررات پولی و بانکی کشورها جلوگیری می‌شود و امکان تسهیل معاملات تجاری به ویژه در عرصه‌های بین‌المللی فراهم می‌شود و به تبع آن حمایت از بخش خصوصی و توسعه و رونق کسب و کار را به ارمغان می‌آورد.
در استفاده از روش پرداخت مبتنی بر اعتبار اسنادی باید مراقب چه خطراتی بود و چه عواملی را کنترل کرد؟
با وجود مزایای بسیاری که برای این روش پرداختی مطرح می‌شود و تا حدود زیادی مشکلات پرداخت را حل می‌کند اما استفاده از این روش مثل هر روش دیگری مجموعه ریسک‌هایی را هم ممکن است در پی داشته باشد. برای همین لازم است در استفاده از آن دقت کافی شود و در مورد هر معامله با بررسی جوانب امر، بهترین روش پرداختی انتخاب شود. برخی از مهم‌ترین خطرات استفاده از این روش مربوط می‌شود به امکان کلاهبرداری یا جعل اسناد مربوط به تحویل کالا یا تغییر و دست‌کاری در متن خود ال سی که البته با توجه به این که در مقررات جدید، از طریق سامانه‌های الکترونیکی مالی این تبادلات انجام و کنترل می‌شود، احتمال این قبیل سوءِ‌استفاده‌ها نیز کمتر شده است. خطر یا ریسک دیگری که می‌تواند مطرح باشد این است که گاهی ممانعت دولت‌ها در شرایط جنگ، تحریم‌ها یا مشکلات مربوط به مبادلات ارزی نیز ممکن است در فرآیند پرداخت اشکالاتی ایجاد کند؛ بنابراین بهتر است در هنگام استفاده از این روش برای پرداخت‌ها تمامی شرایط، مورد بررسی قرار گیرد و با توجه به اوضاع و احوال موجود بهترین روش پرداختی در معاملات انتخاب شوند.
تهیه شده در: chetor.com
https://www.chetor.com/36389-%d8%a7%...c%d8%b3%d8%aa/
